Lymfeklierkanker

Lymfeklierkanker wordt ook wel lymfoom genoemd. Het komt voor in twee groepen: hodgkin en non-hodgkin lymfoom. De ziekte van Hodgkin komt maar 400 keer per jaar voor in Nederland. Alle andere vormen van lymfeklierkanker vallen onder non-hodgkin lymfoom. Het zijn bijna allemaal zeldzame vormen van kanker.

Lymfomen

Lymfeklierkanker algemeen

Hodgkin lymfoom

Hodgkin

Hodgkin lymfoom

Non-hodgkin lymfomen

Een lymfoom is een gezwel van een lymfeklier. Bij lymfeklierkanker gaat een bepaald soort witte bloedcellen, de lymfocyten, ongecontroleerd delen. Lymfocyten spelen een belangrijke rol in het afweersysteem. Er zijn B-lymfocyten en T-lymfocyten, die elk op een eigen manier bijdragen aan de afweer.

De ziekte is vernoemd naar de Engelse arts Thomas Hodgkin, die in 1832 lymfeklierkanker voor het eerst beschreef.

Wat is lymfeklierkanker

Wat zijn de symptomen van lymfeklierkanker

Praatkaart lymfklierkanker

Veelgestelde vragen

Lymfeklierkanker

In stadium I is één lymfekliergebied aangedaan
In stadium II zijn twee of meer lymfkliergebieden aangedaan aan dezelfde kant van het middenrif
In stadium III zijn lymfekliergebieden aangedaan boven én onder het middenrif
In stadium IV is de ziekte uitgebreid naar organen als de longen, de lever, het beenmerg of de huid

Onderstaande percentages zijn statistieken en zeggen niets over jou als individu. Een verantwoorde prognose kan alleen door een hematoloog of oncoloog worden gemaakt.

Hodgkinlymfoom, stadium I en II: 90%
Hodgkinlymfoom, stadium III en IV: 70-80%
non-hodgkinlymfoom, agressief, stadium I: 50-90%
non-hodgkinlymfoom, agressief, stadium II tot en met IV: 50%

non-hodgkinlymfoom, indolent, stadium I en II: 70-90%
non-hodgkinlymfoom, indolent, stadium III en IV: 20% (dit percentage is zo laag omdat je lang met deze ziekte kunt leven en er oud mee kunt worden)

Reumatoïde artritis (RA) en maligniteiten zijn beide veel voorkomende ziektebeelden en kunnen gelijktijdig voorkomen. Het voorkomen van het non-hodgkinlymfoom is toegenomen in de laatste dertig jaar. Redenen hiervoor kunnen zijn een verlies van immunologische bewaking tegen maligne cellen bij de ouder wordende mens en het gebruik van afweeronderdrukkende medicatie bij auto-immuunziekten, zoals RA. Zo blijkt in studies verricht tussen 1978 en 2000 het risico op een non-hodgkinlymfoom bij RA ongeveer twee keer zo hoog ten opzichte van de normale bevolking.

Het is echter niet alleen het gebruik van afweeronderdrukkende medicatie dat het risico op non-hodgkinlymfoom bij RA doen verhogen. Al voor het gebruik van deze middelen in de zeventiger jaren van de vorige eeuw werden de eerste patiënten beschreven. Uit onderzoek is toen gebleken dat het risico op non-hodgkinlymfoom een relatie toont met hoge ziekteactiviteit en ziekteduur, en niet met een specifieke therapie. Een groot recenter onderzoek onder RA-patiënten in de VS in 2004 waarin gegevens via zelfrapportage werden verkregen, werd geen verhoogd risico op non-hodgkinlymfoom gevonden.

Hoewel aanvankelijk werd vermoed dat het risico op maligniteiten verhoogd zou kunnen zijn bij het gebruik van de fors afweeronderdrukkende TNF-blokkers bij RA, blijkt dit niet het geval. Het risico op een lymfoom is even hoog bij patiënten die methotrexaat gebruiken als bij patiënten die behandeld worden met een TNF-blokker en blijkt in recente studies niet verhoogd ten opzichte van de algemene bevolking.

Het is inmiddels zeer aannemelijk dat een forse ziekteactiviteit van de RA meer bijdraagt aan het verhoogde risico op een lymfoom dan de onderdrukking van de afweer bij behandeling met reuma remmende medicatie, zoals methotrexaat of een TNF-blokker. Reumaremmende medicatie draagt via onderdrukking van de ziekteactiviteit bij aan een vermindering van het verhoogde risico op een non-hodgkinlymfoom.

(Antwoord m.m.v. Nella Houtman, reumatoloog, Ommelander Ziekenhuis Groningen)

Je doet er verstandig aan je huisarts te raadplegen als je een langer bestaande pijnloze zwelling voelt of om onverklaarbare reden gewicht verliest, ‘s nachts ernstig transpireert of zonder reden koorts hebt.

Bij een hodgkinlymfoom en een agressief non-hodgkinlymfoom heeft de specialist samen met jou de keuze uit:

- radiotherapie (bestraling)
- chemotherapie
- immuuntherapie
- beenmerg- of stamceltransplantatie
- een combinatie van bovenstaande behandelmogelijkheden

Bij het niet-agressieve (indolente) non-hodgkinlymfomen wordt in overleg met de patiënt vaak besloten tot een wait-and-seebeleid. Dat wil zeggen dat gecontroleerd wordt afgewacht hoe het lymfoom zich ontwikkelt, omdat de therapie meer klachten veroorzaakt dan het lymfoom. Afwachten geeft geen slechtere overlevingskans.

De behandeling van een indolent lymfoom dat is veranderd in een agressief lymfoom is is vergelijkbaar met de behandeling van een lymfoom dat vanaf het begin agressief was. Wel wordt, afhankelijk van de voorbehandelingen, de leeftijd en conditie van de patiënt en de behaalde respons, soms voor een extra behandeling in de vorm van een allogene stamceltransplantatie gekozen. Ook krijgt de patiënt, afhankelijk van het onderliggende lymfoom, soms ook een onderhoudsbehandeling met rituximab.

(Antwoord m.m.v. Saskia Klein, hematoloog Meander Medisch Centrum)

Er zijn uit diverse studies geen harde aanwijzingen gekomen dat lymfklierkanker (hodgkin en non-hodgkin) erfelijk is. Soms lijkt het of deze ziektes in bepaalde families meer voorkomen dan in andere, maar duidelijke overervingspatronen – zoals bijvoorbeeld bij een bepaalde vorm van borstkanker - zijn niet vastgesteld. Dit betekent dus dat er voor familieleden van patiënten met lymfoom geen enkele reden is om zich op lymfklierkanker te laten screenen of om zich extra zorgen te maken wat betreft zichzelf. Tenslotte: lymfklierkanker is niet besmettelijk. Een hoogst enkele keer duikt dit misverstand nog wel eens op.

(Antwoord m.m.v. Ton Hagenbeek, hoogleraar hematologie, AMC)

Botpijn is een veelgehoorde klacht bij patiënten met een hematologische aandoening. Deze pijn is er met name als het beenmerg overactief is. Het mechanisme achter het ontstaan van de pijn is onbekend. Soms kan botpijn veroorzaakt worden door de ziekte zelf, zoals bij acute lymfatische leukemie of MDS. Botpijn komt meestal niet voor bij lymfomen, behalve bij lymfomen die zich voornamelijk in het beenmerg bevinden (zoals soms het geval bij het Burkittlymfoom). Vaker wordt botpijn veroorzaakt door herstellend beenmerg na chemotherapie. De klachten kunnen worden versterkt door toediening van stimulerende hormooninjecties voor het beenmerg. De meest gebruikte hormooninjecties zijn filgrastim (merknaam: Neupogen) of pegfilgrastim (merknaam: Neulasta). Mogelijke verklaringen voor het nachtelijk optreden van de klachten kunnen zijn dat men 's nachts niet lichamelijk actief is, en daardoor dus de klachten meer gewaar wordt, dan wel dat het lichaam in de nacht minder cortisol produceert. Dit stresshormoon is de natuurlijke variant van prednison. Van prednison is bekend dat het botpijn kan onderdrukken; wellicht dat daarom botpijn bij sommige patiënten in de nacht meer aanwezig is dan overdag. Botpijn reageert meestal goed op pijnstilling. Vaak is paracetamol voldoende. Soms is sterkere pijnstilling nodig, zoals morfine-achtige medicijnen (tramadol, oxycodon) of prednison/dexamethason. Bespreek botpijn altijd met je behandelend arts. Deze kan dan samen met jou de meest geschikte behandeling kiezen.

Antwoord m.m.v. Rogier Mous, internist-hematoloog UMC Utrecht

Mensen met een agressief lymfoom die twee tot vijf jaar ziektevrij zijn, hebben een grote kans dat het lymfoom niet meer terugkomt. De eerste twee jaar is de kans op een recidief het grootste.

Voor mensen met een indolente vorm van non-hodgkin geldt dat de ziekte meestal weer terugkomt. Dat kan vele jaren duren. Meestal is er dan weer behandeling mogelijk.

Lymfklierkanker is het gevolg van een verworven fout in het erfelijk materiaal, het DNA, van een lymfocyt. Dat is de witte bloedcel die zich ontwikkelt in de lymfklieren. Er zijn grofweg twee verschillende lymfocyten, de B- en de T-lymfocyten. Het soort lymfklierkanker dat ontstaat is afhankelijk van het ontwikkelingsstadium waarin de fout optreedt. Er zijn dus zeer veel soorten lymfklierkanker, die elk hun eigen karakter hebben. Bij sommige vormen van lymfklierkanker gaat het altijd om dezelfde fout, bij andere vormen is dit minder specifiek.

Meestal is een oorzaak van de verworven fout niet aan te wijzen. In zeer zeldzame gevallen speelt blootstelling aan giftige stoffen of radioactieve straling een rol bij het ontstaan van DNA-beschadiging. Alhoewel de fouten optreden in het erfelijk materiaal, gaat het om verworven, dus niet erfelijk overdraagbare fouten. Lymfklierkanker is dus niet familiair voorkomend.

(Antwoord m.m.v. Josien Regelink, hematoloog Meander Medisch Centrum)

Het wait-and-seebeleid bij patiënten met een indolent lymfoom gaat over naar behandeling als er duidelijke afwijkingen in het bloedbeeld (zoals een toenemende bloedarmoede en of plaatjesgebrek) ontstaan, als de lymfklieren snel groeien of op andere organen drukken of als de patiënt duidelijk toenemende klachten krijgt, zoals koorts, gewichtsverlies, nachtzweten of jeuk.

(Antwoord m.m.v. Saskia Klein, hematoloog Meander Medisch Centrum)

A: Er zijn geen algemene ziekteverschijnselen.
B: De patiënt heeft last van koorts, gewichtsverlies of nachtzweten. Er kunnen ook andere klachten optreden, zoals ernstige jeuk, of pijn bij het drinken van alcohol. Deze klachten passen bij de ziekte, maar worden niet als B-symptomen beschouwd.

Bij de ontdekking van een indolent non-hodgkinlymfoom is de ziekte meestal al een tijd aanwezig. Je hebt alleen al die tijd geen klachten gehad. Om aan te geven hoe ver de ziekte gevorderd is, wordt het verloop onderverdeeld in verschillende stadia.
- Bij stadium I is één lymfkliergebied aangedaan (of één gebied buiten de lymfklier, bijvoorbeeld alleen de maag. Hier wordt dan nog de letter E aan toegekend: stadium IE).
- Bij stadium II zijn twee of meer lymfkliergebieden aangedaan aan dezelfde kant van het middenrif.
- Bij stadium III zijn lymfkliergebieden aangedaan boven én onder het middenrif.
- Bij stadium IV is de ziekte uitgebreid naar andere organen dan de lymfklieren; meestal is dit het beenmerg, maar soms ook de longen, de lever, of de huid.
Aan het stadium wordt vervolgens een letter toegekend:

A: er zijn geen algemene ziekteverschijnselen

B: de patiënt heeft last van koorts, gewichtsverlies of nachtzweten

De ziektegraad wordt toegekend door de patholoog die het weefselonderzoek op de lymfklier verricht. Hiermee geeft de patholoog aan hoe actief/agressief de tumor eruit ziet door de microscoop. De laagste waarde is graad 1 (weinig actief), de hoogste waarde is graad 3. Graad 3 wordt nog onderverdeeld in graad 3A en 3B. Graad 3A is weliswaar hoog actief maar wordt nog beschouwd als een indolent lymfoom en als zodanig behandeld. Graad 3B vertoont echter een activiteit die vergelijkbaar is met een agressief lymfoom (het diffuus grootcellig B-cellymfoom). Een folliculair lymfoom graad 3B wordt dan ook als agressief lymfoom behandeld.

Zowel het stadium als de graad zeggen iets over de toekomstverwachting (prognose) van de patiënt. In zijn algemeenheid geldt: hoe hoger het stadium of de graad van de ziekte, hoe ongunstiger de prognose.

Antwoord m.m.v. Rogier Mous, hematoloog UMC Utrecht

Er zijn twee hoofdvormen, die elk een aantal subtypen kennen. De ene hoofdvorm heet hodgkinlymfoom, genoemd naar de arts Thomas Hodgkin die in 1832 deze vorm van kanker beschreef. Per jaar wordt een hodgkinlymfoom bij ongeveer vierhonderd mensen in Nederland vastgesteld.

Naast de 'gewone' klassieke vorm van hodgkin bestaat er een zeldzame variant met de officiële naam 'nodulair lymfocytenrijke vorm van hodgkinlymfoom' ook wel het 'nodulair paragranuloom' genoemd. Vijf procent van de hodgkinlymfoomgevallen is nodulair paragranuloom.

Onder de tweede hoofdvorm vallen alle non-hodgkinlymfomen (NHL). In Nederland worden jaarlijks ongeveer 3000 mensen met een non-hodgkinlymfoom geconfronteerd. Non-hodgkinlymfomen worden onderscheiden in agressieve lymfomen en niet-agressieve (indolente) lymfomen en kennen de volgende subtypen:

Agressief:
Diffuus grootcellig B-cellymfoom (ca. 30% van alle NHL)
Primair mediastinaal B-cellymfoom (ca. 3% van alle NHL)
Burkittlymfoom (ca. 1% van alle NHL)
Lymfoom bij afweerstoornissen / post-transplantatie lymfoom
Perifeer T-cellymfoom (minder dan 5% van alle NHL)
Overige T-cellymfomen (minder dan 5% van alle NHL)
Primair lymfoom van de huid zoals Mucosis fungoides en Sezarysyndroom (minder dan 5% van alle NHL)

Indolent (niet-agressief):
Folliculair lymfoom (ca. 20% van alle NHL)
Lymfocytair lymfoom / chronische lymfatische leukemie (ca. 25% van alle leukemieën)
MALT-lymfoom van de maag, speekselklier of elders (ca. 7% van alle NHL)
Lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van Waldenström (minder dan 5% van alle NHL)

Het mantelcellymfoom (ca. 6% van alle NHL) zit tussen agressief en indolent in.

Ieder subtype presenteert zich soms anders, wordt soms anders behandeld en heeft ook een ander beloop.

Vaak voel je vergrote klieren, bijvoorbeeld in hals, oksel of lies. Maar als de lymfoom dieper in je lichaam ligt, zoals bij je longen achter je borstbeen, dan heb je vaak niet door dat een lymfeklier is opgezwollen.

Een vergrote klier hoeft niet meteen lymfeklierkanker te betekenen, want hij komt ook voor bij ontstekingsreacties, bijvoorbeeld bij verkoudheid.

Meer lezen over lymfeklierkanker

Lees verder

Lees verder

Lees verder

Lees verder

Lees verder

Kom naar onze informatiebijeenkomsten

Relevante artikelen

Hematon Nieuws
04-04-2023

Nijmeegse Vierdaagse lopen voor Matchis

Als je als wandelaar of wandelgroep meedoet...
Hematon Nieuws
22-02-2023

Evie loopt marathon voor Onderzoeksfonds Hematon

Onder het mom ‘Deze ren ik voor jou, mama’...
Voor meerdere ziektes relevant
01-02-2023

Acalabrutinib ter beschikking voor patiënten met CLL en mantelcellymfoom

Per 23 januari zit het middel acalabrutinib...
Hematon Nieuws
18-01-2023

Kanker per regio in Nederland precies in beeld

Kankeronderzoekers hebben een digitale atlas...