Stand van zaken bloed- en lymfklierkanker (Lymmcare)

Arnon Kater van Amsterdam UMC en Rian Visser van Hematon openden deze middag in een collegezaal van Amsterdam UMC. Arnon Kater legde uit wat er gebeurt bij de ontwikkeling van een kwaadaardige cel. De hele dag worden er foutjes gemaakt in het DNA. Die worden normaal gesproken steeds hersteld. Een cel wordt kwaadaardig door een fout in het DNA, maar er is ook een falend immuunsysteem. Dat is dus een combinatie van twee factoren. Daardoor kan er bloedkanker ontstaan, afhankelijk van het stadium van ontwikkeling van de cel, ontstaat er een ziekte. Multipel myeloom bijvoorbeeld ontstaat vanuit de meest uitgerijpte B-cel, terwijl acute lymfatische leukemie ontstaat vanuit een onrijpe B-cel. 

Lymfoom 

Sanne Tonino vertelde dat op dit moment indolente lymfomen niet zijn te genezen, maar dat agressieve vormen van lymfoom wel zijn te genezen. De behandeling bestaat uit een combinatie van chemotherapie en immuuntherapie zoals rituximab. Andere middelen zoals lenalidomide beïnvloeden ook de interactie van de tumorcel met de omgeving. Er komen ook bispecifieke antistoffen aan, die zowel de tumorcellen als de T-cellen binden, zodat de T-cellen de tumorcellen kunnen aanvallen. Met CAR-T-celtherapie worden afweercellen van de patiënt bewerkt in het laboratorium waardoor goede mogelijkheden komen om de ziekte onder controle te houden. De ziekenhuizen werken samen om de cellen zelf in het ziekenhuislaboratorium te bewerken, zodat deze bewerking niet meer in het buitenland moet worden uitgevoerd. Dat scheelt enorm in de wachttijd en in de kosten. 

Marcel Spaargaren vulde deze lezing aan met informatie over het labonderzoek: ibrutinib geeft bij 70 procent van de patiënten met CLL en mantelcellymfoom een goede reactie, maar in de loop van de tijd kan hier resistentie tegen ontstaan. Onderzoek geeft aan dat venetoclax bij CLL en AML succesvol is. Er wordt in het laboratorium gekeken hoe je middelen als ibrutinib en venetoclax kunt combineren ook met andere slimme remmers, om resistentie te voorkomen. 

CLL 

Arnon Kater vertelde in zijn lezing dat veel mensen vaak moeilijk kunnen omgaan met wait-and-see. Wachten met behandelen kan onzekerheid geven, terwijl behandelen houvast geeft, Maar een behandeling heeft ook z’n bijwerkingen. Zolang het niet echt nodig is, wordt om die reden gewacht met het geven van chemotherapie. Dat geldt ook voor indolente lymfomen als folliculair lymfoom. 

Nieuwe studies richten zich op een combinatietherapie, zoals ibrutinib met venetoclax of venetoclax met antistoftherapie. Bij CLL is CAR-T-celtherapie niet aan de orde. 

Eric Eldering vulde aan dat vanuit het lab het onderzoek zich richt op de achilleshiel van de kankercellen. Waar zit de zwakte van de cel? Een combinatietherapie wordt ontwikkeld, maar resistentie ligt op de loer. Onderzocht wordt hoe het metabolisme van de kankercel kan worden aangepakt. De voedingsstoffen van de cellen zouden moeten worden beïnvloed. Het onderzoek richt zich nu op de werking van glutamine. 

Covidvaccinaties 

Mette Hazenberg legde uit dat er een goede ontwikkeling is op het gebied van COVID 19. Er zijn steeds betere vaccins en steeds meer mensen die corona hebben gehad waardoor ze beschermd zijn. De antistoffen nemen in de loop van de tijd wel af, waarna een booster of herhaalprik moet worden gegeven om goed beschermd te blijven. Medicijnen zoals ibrutinib en venetoclax laten cellen van het afweersysteem minder goed werken. Belangrijk om te weten is dat de meeste patiënten na drie vaccinaties even goed beschermd zijn als gezonde mensen met twee vaccinaties. Opvallend uit onderzoek is dat mensen met multipel myeloom na een autologe stamceltransplantatie goed beschermd zijn, maar mensen met lymfklierkanker (vooral als ze recent rituximab hebben gehad of CAR--celtherapie) juist niet. 

Voor nieuwe varianten van het virus is extra vaccinatie wel nodig. Daarnaast is het middel paxlovid ontwikkeld voor mensen die met ernstige klachten in het ziekenhuis komen.  

Waldenström: Wat wil de patiënt? 

Karima Amaador deed onderzoek onder patiënten met de ziekte van Waldenström naar de vraag welke voorkeuren patiënten hebben over hun behandeling. Als er meerdere opties zijn, waar kies je dan als patiënt voor? Met vragenlijsten en discussies in groepjes is gevraagd wat patiënten zelf willen. Patiënten zijn bereid 16 procent op de overleving op te geven t.o.v. een behandeling. Patiënten willen liever niet hun hele leven tot in het oneindige een pil slikken tot het niet meer werkt. En ze willen ook niet hun hele leven lang naar het ziekenhuis. Een voorbeeld uit de keuze d.m.v. kaarten die patiënten kregen voorgelegd: ben je ‘liever’ misselijk of heb je ‘liever’ last van neuropathie. De patiënten kozen dan voor de misselijkheid. Artsen veronderstellen vaak te weten wat prettiger is voor een patiënt, maar met dit onderzoek is dat nu ook onderzocht en in cijfers vastgelegd. Deze gegevens kunnen worden gebruikt om toekomstige studies te ontwerpen. 

Op een congres in Madrid is erg enthousiast gereageerd op dit onderzoek. In de Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk en Australië wordt daarom het onderzoek herhaald. 

Multipel myeloom 

Sonja Zweegman meldde dat uit het Cassiopeia-onderzoek duidelijk wordt dat vier medicijnen (inclusief daratumumab) beter werken dan drie. Ook is het tegenwoordig niet heel erg als je geen stamceltransplantatie aankunt, er is veel verbetering in de medicijnen die ter beschikking staan. Bij oudere patiënten die kwetsbaarder zijn kan de therapie aangepast worden. 

Op de myeloomcellen zit het eiwit CD38. Het middel daratumumab dat aan de myeloomcel bindt zorgt ervoor dat afweercellen dit eiwit herkennen en de kankercel kunnen vernietigen. Bij de vier medicijnen die worden gegeven speelt daratumumab dus een belangrijke rol. Nieuwe therapieën zijn: bispecifieke antistoffen, die zowel de myeloomcellen als de T-cellen binden, zodat de T-cellen de tumorcellen kunnen aanvallen. Als er geen behandelopties meer zijn kan CAR-T-celtherapie worden ingezet. CAR-T-celtherapie geeft bij een heel hoog percentage van de patiënten een respons met ook langdurige overleving. Zowel bispecifieke antistoffen als CAR-T-celtherapie zijn bij myeloom  nog alleen in studieverband beschikbaar. CAR-T-celtherapie kan leiden tot ernstige bijwerkingen, doordat ontstekingsstoffen in het bloed belanden. 

De kosten voor behandelingen worden steeds hoger. Onderzoek wordt gedaan naar tijdelijk stoppen met een behandeling. 

In het laboratorium onderzoekt Jeroen Guikema de groei en overleving van myeloomcellen door de micro-omgeving van het beenmerg te onderzoeken en te beïnvloeden. 

Conclusie van de onderzoekers: we komen steeds een stapje verder en we vinden steeds minder beren op de weg! 

Ga voor de volledige presentaties naar de website van lymmcare.nl