Liever vijf jaar die leven, dan zeven die alleen nog bestaan

Dat klinkt provocerend vanuit iemand die AML heeft overleefd, een stamceltransplantatie achter de rug heeft, en nu met weinig energie achter zijn laptop zit. Maar juist die ervaring heeft me geleerd dat er iets belangrijkers is: een leven met betekenis.

Niet als groot gebaar, maar als dagelijkse praktijk. Aandacht voor je kind. Trouw aan werk dat ertoe doet. Zorg voor anderen. Inzet voor wat je belangrijk vindt. Soms is kleiner genoeg.

Een kennis van me werkt als dierenactivist. Hij kreeg een bloeddrukmeter mee naar huis – dagelijks meten, zorgvuldig bijhouden. Na een week bracht hij het ding terug naar het ziekenhuis. “Ik heb belangrijkere zaken,” zei hij, denkend aan zijn werk op de Veluwe, De receptioniste begreep het niet: “Denk toch aan uw gezondheid.” Hij vreest zijn werk op te geven – het werk dat zijn leven betekenis geeft.

Ik zei tegen hem wat ik ook tegen mezelf zeg: liever betekenisvol vijf jaar dan zeven jaar op de rem.

Tussen helderheid en verstikking
De Duitse denker Heidegger had een naam voor wat ik bedoel: Sein zum Tode – leven met bewustzijn van je sterfelijkheid. Dat klinkt morbide, maar het is juist bevrijdend. Als je accepteert dat je eindig bent, ga je kiezen wat echt belangrijk is. Niet uit angst, maar uit helderheid.

Maar er is een keerzijde. De Franse denker Michel Foucault waarschuwt ons voor het gevaar van medicalisering. Het zorgsysteem kan keuzes verstikken door alles te reduceren tot een kwestie van risicomanagement. Het wordt een regime dat onze levens inricht, waarin we steeds meer worden gedefinieerd door onze risicofactoren in plaats van door onze waarden.

Heidegger helpt ons de vrijheid van de dood te omarmen; Foucault helpt ons kritisch te zijn op de instituties die die vrijheid kunnen inperken.

Ik ken dat gevoel. Eindeloze controles, voorzorgsmaatregelen, beperkingen “voor je eigen bestwil.” Gezondheid wordt het ultieme doel, terwijl het eigenlijk een middel zou moeten zijn.

Zorg is noodzakelijk, maar wanneer gezondheidsmanagement de hoofdrol krijgt, krimpt de ruimte voor wat het leven de moeite waard maakt.

Praktische vragen
Voor wie dit leest en nadenkt: drie vragen die je morgen mag beantwoorden. Beantwoord eerlijk, noteer één concrete stap per vraag.

1. Als ik nog vijf jaar zou hebben, waaraan besteed ik die tijd?
2. Welke medische adviezen volg ik uit angst, welke uit hoop op betekenis?
3. Wie beslist er werkelijk over mijn levenskeuzes – ikzelf, mijn familie, of het zorgsysteem?

Er is natuurlijk een grens aan deze gedachte. Keuzes moeten weloverwogen zijn, niet voortkomen uit wanhoop. Dit is mijn persoonlijke ethiek, geen universeel voorschrift.
Memento mori als levenshouding betekent dat jouw sterfelijkheid jouw dagordening vormt, voordat ziekte je die keuze afneemt.

De voltooiing
Ik zit hier met weinig energie, maar niet zonder doel. Deze woorden schrijven geeft meer voldoening dan weer een dag op de bank.
Wie leeft met bewustzijn van de eindigheid, kiest gericht en vrijer.
Het paradoxale van een goed leven: je moet bereid zijn het te verliezen om het echt te kunnen leiden.

Lees meer op de weblog van Martijn