Minder angst voor terugkeer kanker door begeleiding huisarts

Enige angst na genezing van een levensbedreigende ziekte is normaal. Maar als de angst het dagelijks leven gaat beheersen en leidt tot beperkingen, kan begeleiding nodig zijn om te leren met deze angst om te gaan.  
Samen met een groep internationale collega’s bundelde Yvonne Luigjes data van ruim negenduizend mensen van 46 studies uit 13 landen wereldwijd. Van de 4.511 respondenten die daar last van hadden gaf 94 procent aan dat zij ernstige angst ervaart voor terugkeer van de ziekte. Deze angst komt vaker voor bij jonge mensen en vaker bij vrouwen dan bij mannen. 

Behoefte aan ondersteuning 
Luigjes ontwikkelde vervolgens met de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) een vragenlijst om te onderzoeken aan welke ondersteuning mensen met angst behoefte hebben en in hoeverre hierin wordt voorzien. De meest voorkomende behoeften: praten over de angst voor terugkeer (69 procent); het ondernemen van leuke activiteiten ter afleiding (54 procent) en psychologische hulp of coaching (40 procent).   

Internetbehandeling door de huisarts 
Om de angst dat kanker terugkeert te behandelen bestaan er effectieve, specialistische psychologische behandelingen. Omdat een groot aantal mensen kanker overleeft, is het niet mogelijk om iedereen deze specialistische behandelingen te bieden. Minder intensieve vormen van ondersteuning zijn aanpasbaarder, goedkoper en ook aantrekkelijker.  
Daarom ontwikkelde het Helen Dowling Instituut de internetbehandeling ‘Minder angst na kanker’. Het programma is gebaseerd op cognitieve gedragstherapie (CGT) en bevat informatie, oefeningen en video’s van andere patiënten.  

Eerder onderzoek toonde aan dat dit programma zonder begeleiding van een zorgprofessional niet goed werkt, omdat mensen het lastig vinden om alleen achter de computer met hun angst aan de slag te gaan. Daarom onderzocht Luigjes of de internetbehandeling effectief is als de huisartspraktijk dit aanbiedt en combineert met drie tot vijf gesprekken met de praktijkondersteuner GGZ (POH-GGZ) van de huisarts. In die gesprekken is er ruimte om het verhaal te delen, vragen te stellen en onderwerpen uit het programma verder uit te diepen. Deze manier van behandelen bleek inderdaad effectief te zijn in het verminderen van de angst voor terugkeer van kanker in vergelijking met de gebruikelijke zorg die mensen ontvangen. Ook de algemene mentale gezondheid verbeterde door de behandeling. De verbeteringen hielden tien maanden later nog stand.    

Mooie combinatie van internettherapie en gesprekken 
Luigjes nam ook vragenlijsten af en interviewde een aantal patiënten en praktijkondersteuners GGZ die aan de studie deelnamen om meer te weten te komen over de ervaren wenselijkheid en haalbaarheid van de behandeling. Dit onderzoek bevestigde dat zowel de patiënten als POH-GGZ de behandeling waardeerden. De combinatie van een online programma en gesprekken met een POH-GGZ biedt patiënten de mogelijkheid om gehoord te worden en vragen te stellen in de gesprekken, en thuis hun kennis te verdiepen en te oefenen met wat zij hadden geleerd. Door de flexibiliteit van de behandeling, met bijvoorbeeld optionele modules over verschillende onderwerpen, kon deze worden aangepast aan de specifieke individuele behoeften van de patiënt. De behandeling bleek minder geschikt voor mensen die bijvoorbeeld een gebrek aan taal- of digitale vaardigheden hebben.  

Implementatie 
Momenteel wordt de internetbehandeling ‘Minder angst na kanker’ ingevoerd in de huisartsenpraktijken. De Helen Dowling Academie ontwikkelde speciaal voor de POH-GGZ een scholing gericht op het geven van de internetbehandeling. De scholing bestaat uit onderwijs over angst bij kanker en specifiek over het online behandelen van deze klacht. Meer informatie is te vinden op hdi.nl/academie 

Luigjes promoveerde donderdag 19 oktober aan de Universiteit Utrecht op dit onderzoek. 

 Dit onderzoek is onderdeel van het BLANKET-project, een samenwerking tussen Helen Dowling Instituut en het Julius Centrum van het UMC Utrecht.