Al zolang ik mij herinner voel ik een voorkeur om alleen te zijn. Mijn vriendschappen waren vluchtig en ik trok mij regelmatig uit het gezinsleven terug.
Ik denk dat ik een drang naar autonoom vermogen voelde, al had ik dat op jonge leeftijd niet kunnen zeggen. De wereld wilde ik op mijn manier ontdekken door me los te maken van het alledaagse leven. Dat alleen zijn voelde comfortabel en dat voelt het nog steeds. Toch denk ik niet dat ik een introvert ben, het is eerder dat ik moeite heb met mezelf iedere keer aanmeten van een andere rol wanneer ik in een groep beweeg. Ik ben geen, zoals Aristoteles het omschreef, gezelschapsdier, maar ik ben ook geen misantroop zoals Arthur Schopenhauer, al heeft zijn denken sinds mijn zestiende grote invloed op mij.
Vanaf het moment dat ik dodelijk ziek werd zag ik mezelf omringd door heel veel lieve mensen die ik mijn vrienden mag noemen. Na de eerste acute periode zakte de aandacht weg. Uit het ziekenhuis betekende dat ik beter zou worden. Of anderen zo dachten weet ik niet, maar voor mezelf was dat in ieder geval wel zo. Er brak een lange periode aan om zo goed mogelijk te herstellen. Dat was niet helemaal succesvol. Ik had veel last van trauma en kon door langdurig gebruik van prednison mezelf niet meer herkennen en had heel erg veel moeite om mezelf te begeven onder mensen. Mijn psychiater vroeg of ik eenzaam was. Ja natuurlijk was ik eenzaam, maar ik zag er geen erg in, want ik wilde niet omringd worden door mensen die medelijden en begrip toonden. Een probleem met onze uniciteit is dat we onze eigen ervaringen, gedachten en emoties slechts onvolmaakt aan anderen kunnen overbrengen. Ik had me al lang neergelegd bij het feit dat ik me nooit zo goed kon uitdrukken dat anderen mij volledig zouden begrijpen. Mijn binnenwereld is een zwart gat dat alle betekenis uit de taal zuigt.
Pablo Picasso zegt het treffend: ‘Niets kan tot stand komen zonder eenzaamheid. Ik heb een eenzaamheid voor mezelf gecreëerd die niemand zich kan voorstellen.’ Waarmee hij vaststelt dat zelfreflectie een essentiële voorwaarde voor eenzaamheid is.
Tijdens de gesprekken werd het duidelijk dat mijn eenzaamheid zich afspeelde in de voorstelling van wat is en wat zou zijn. Ik leed aan dat wat er niet is. Ook het gevoel over mezelf dat niet samenviel met hoe anderen me zagen maakte eenzaam. Maar is dat dan meteen een probleem? Het viel me op dat mijn psychiater met zijn vragen onderzoek deed die vergelijkbaar zijn naar vragen over depressiviteit of de vragen die ik op de spoedeisende hulp krijg om tot een diagnose te komen.
Steeds vaker horen we nieuwsberichten over toenemende eenzaamheid. De verbijstering over ouderen die wekenlang na hun overlijden in hun appartement ontdekt worden en jongeren die gevangen in hun verwachtingen en onvermogens suïcide plegen, is voer voor discussies. Werkt ons zorgsysteem niet goed, zijn we doorgeslagen met ons individualisme? Misschien lijkt eenzaamheid wel een teken van de tijd waarin we leven. Het wordt zo langzamerhand niet meer als een symptoom van ziekte gezien, maar als een ziekte met ernstige gevolgen.
Vroeger was eenzaamheid iets voor geestelijken en filosofen. Jezelf inmetselen om één met God te zijn zoals zuster Bertken deed in de middeleeuwen was een enorme luxe. Later waren het vooral kunstenaars zoals JD Sallinger, Emily Brontë, Stanley Kubrick en Kate Bush die zich afzonderden. Voor de kunst blijft eenzaamheid sowieso een onuitputtelijke bron van inspiratie. In de literatuur is dit het belangrijkste thema en in de popmuziek is ‘lonely’ of ‘loneliness’ het meest gebruikte woord na ‘love’. De kunst biedt altijd troost, maar, als we eenzaamheid als een ziekte gaan zien, geen oplossing.
Herinner je nog Laura het zeilmeisje die al op zeer jonge leeftijd zich losweekte van het dagelijks bestaan om rond de wereld te zeilen? Zij vertegenwoordigde nog het voorrecht dat eenzaamheid kan zijn, maar nu is eenzaamheid van ons allen. Volgens het RIVM zijn er in 2012 8% van de Nederlanders sterk eenzaam, dat zijn er 1 miljoen. Het nieuwe kabinet ziet eenzaamheid daarom als een serieus probleem.
Dat is niet alleen bij ons zo: je ziet het ook in andere landen. De Britten stelden zelfs een minister van Eenzaamheid aan, de premier gaf haar de opdracht de ‘eenzaamheidsepidemie, een triest gevolg van het moderne leven’ aan te pakken. Daar had Theresa May 20 miljoen pond voor over. Het was haar duidelijk dat eenzaamheid mensen in alle lagen van de bevolking in een negatieve spiraal brengt.
Met dit korte essay wil ik me verdiepen in het onderwerp. Wat is eenzaamheid precies en waardoor wordt het veroorzaakt? Waartoe kan eenzaamheid leiden en vooral: is er wat aan te doen?
Lees verder op de weblog van Martijn
Afgelopen week weer controle gehad. De uitslagen van het bloedprikken had ik al gezien en deze waren gewoon goed. Puntje voor Gelre ziekenhuis.
De uitslagen staan tegenwoordig mooi op tijd in ‘Mijn Gelre’ zodat ik tijd heb om eventuele vragen te formuleren voor het consult.
Een van onze dochters stuurde mij de link van een artikel waarin werd uitgelegd wat het Amsterdamse UMC en de Vrije Universiteit hadden ontdekt bij long covid patiënten. In het kort komt het er op neer dat de mitochondriën, onze eigen energiefabriekjes, niet meer goed functioneren bij hen. Het gevolg is dat deze patiënten extreem vermoeid zijn na een inspanning. Zo te lezen is dit een doorbraak.
In mijn avonturen als filosoferende huisvader heb ik ontdekt dat er meer is dan alleen toverstokken en spreuken. Niet dat ik een afkeer heb van Harry Potter, maar mijn voorleessessies bevatten ook porties filosofie.